समकालीन भारतमा मुस्लिम

राजु विष्ट
हालका वर्षहरूमा समकालीन भारतमा मुस्लिमहरूको अवस्थाले गहन बहस र चिन्ता उत्पन्न गरेको छ । भारतको जनसंख्याको १५% ओगट्ने मुस्लिमहरू पूर्वाग्रह, सामाजिक–राजनीतिक बहिष्कार र लक्षित हिंसा जस्ता मुद्दाहरूसँग संघर्ष गरिरहेका छन् । भारतमा, मुस्लिमहरू विरुद्धको भेदभावले प्रायः सीमित रोजगारी र शैक्षिक अवसरहरू साथै कानून प्रवर्तनद्वारा अनुचित व्यवहारको रूप लिन्छ । उनीहरू बहिष्कृत र सीमान्तकृत छन् किनभने उनीहरूलाई निर्णय प्रक्रियाबाट बहिष्कृत गरिएको छ । भीड लिन्चिङ, मस्जिदहरूमा आक्रमण, अन्य प्रकारका अन्तर–समूह हिंसा र मुस्लिम समुदाय विरुद्ध लक्षित हिंसा चिन्ताको प्रमुख कारणहरू हुन् । घटनाहरूले अन्तरसामुदायिक सम्बन्धलाई बढाएको छ र डर र असुरक्षाको वातावरणमा योगदान पु¥याएको छ, जसले सामुदायिक तनाव निम्त्याउँछ ।
भारत सरकारको हालैका पहलहरू जसले विशेष गरी मुस्लिम समुदायलाई लक्षित गर्दछ, जस्तै नागरिकता संशोधन ऐनको कार्यान्वयनले भेदभाव र अल्पसंख्यक अधिकारहरूको सम्भावित दमनको बारेमा गम्भीर चिन्ता जगाएको छ। यस ऐनले मुस्लिम समुदायलाई यसको दायराबाट बहिष्कृत गर्ने र उनीहरूको नागरिकताको अधिकारलाई कमजोर पार्ने कार्यलाई मुस्लिम समुदायलाई सीमान्तकृत गर्ने प्रयासको रूपमा हेरिएको छ । जबकि बीजेपी–सम्बद्ध समूहहरूले मुस्लिम र दलितहरूलाई हल्लाको आधारमा आक्रमण गर्छन् कि उनीहरूले गाईको मासुको लागि गाई मार्छन् वा व्यापार गर्छन्, राज्यहरूले मुस्लिम गाईवस्तु व्यापारीहरूलाई मुद्दा चलाउन गाई हत्या विरुद्ध कानूनहरू प्रयोग गर्छन्। भर्खरै, तीनवटा भाजपा शासित राज्यहरूमा धर्म परिवर्तन विरुद्धको कानुन पारित भएको थियो। व्यवहारमा, यो हिन्दू महिलाहरूसँग विवाह गर्ने मुस्लिम पुरुषहरूमा लागू हुन्छ ।
भारतका मुस्लिमहरू प्रायः “अर्को” भएको भावनाको साथ संघर्ष गर्छन्, जसको अर्थ हो कि मूलधारको समाजले उनीहरूलाई बाहिरी रूपमा हेर्छ। यसले भेदभाव र बहिष्कारको भावनालाई बढावा दिन्छ । यो “अन्य” धेरै, जटिल कारणहरू छन् । भारतमा मुस्लिमहरू ऐतिहासिक रूपमा बहुसंख्यक जनसङ्ख्याबाट भिन्न भएको मानिन्छ जसले यी भिन्नताहरूलाई बढाएको छ । इस्लामलाई बारम्बार भारतीय संस्कृतिसँग मेल नखाने गरी चित्रण गरिएको छ र मुस्लिमहरूलाई बारम्बार आतंकवादी, अपराधी र राष्ट्रविरोधीको रूपमा स्टिरियोटाइप गरिएको छ । राजनीतिक दलहरूले बेलाबेलामा धार्मिक वा साम्प्रदायिक प्रकृतिको भावनालाई अपील गरेर र मुस्लिमहरूलाई कलंकित गरेर आफ्नो समर्थन फराकिलो बनाउने प्रयास गरेका छन् । हिन्दू राष्ट्रवादलाई अगाडि बढाउने मुखमा, यसले मुस्लिम विरोधी बयानबाजीमा योगदान पु¥याएको छ र विवेकलाई सामान्य बनाउन मद्दत गरेको छ । धार्मिक द्वन्द्वहरू बारम्बार राजनीतिक दलहरूले आफ्नो जीविका विस्तार गर्न, हिन्दू राष्ट्रवादलाई अपील गर्ने र भारतको मुस्लिम जनसंख्यालाई सीमान्तीकृत गर्न उत्पीडन गरेका छन् ।
भारतमा मुस्लिम मानवअधिकार उल्लंघनका धेरै घटनाहरू छन् जहाँ मुस्लिमहरूले आफ्नो देश भर विशेष गरी असम, दिल्ली, जम्मू र कश्मीर र उत्तर प्रदेशमा सबैभन्दा खराब मानवअधिकार उल्लंघनको सामना गरिरहेका छन्, जसमा जीवनको मनमानी वञ्चितता, धर्म वा आस्थाको स्वतन्त्रताको उल्लंघन, संघ र सभा । भारतमा मुस्लिम विवेक अझै पनि अवस्थित हुनुका कारणहरू छन् र यो मुद्दा जटिल र बहुआयामिक छ । ऐतिहासिक कारकहरूः हिन्दू र मुस्लिमहरू बीचको द्वन्द्वहरू भारतको ब्रिटिश औपनिवेशिक युगको हो । औपनिवेशिक कालमा बेलायती अधिकारीहरूको “फुटाउ र शासन गर” रणनीतिको परिणाम स्वरूप हिन्दू–मुस्लिम तनाव बढेको थियो। फलस्वरूप, दुई समुदाय बीच ठूलो वैमनस्य र अविश्वास छ ।
नागरिक समाज, मानवअधिकार संगठन र राजनीतिक व्यक्तित्वहरूले यस परिस्थितिमा चिन्ता व्यक्त गर्दै सामाजिक सद्भावलाई अगाडि बढाउन र मुस्लिम समुदायविरुद्धको परिष्कृततालाई सम्बोधन गर्न ठोस कदम चाल्न आह्वान गरेका छन् । परिस्थितिले मुस्लिम समुदायको अवस्था सुधार्न, सामाजिक र आर्थिक समावेशीकरणलाई प्रवर्द्धन गर्न र भारतमा अल्पसंख्यकहरूको अधिकारको रक्षा गर्न समन्वयात्मक प्रयासहरूको आवश्यकतालाई जोड दिन्छ । माथि उल्लिखित मुद्दाहरूले भारतको मुस्लिम समुदायको बहिष्कार र पृथकता जस्ता सामान्य सामाजिक समस्याहरूलाई सम्बोधन गर्ने आवश्यकतालाई हाइलाइट गर्दछ। स्तरोन्नत अन्तर–समुदाय संचार, सांस्कृतिक संवेदनशीलता र सामाजिक समावेशीकरणलाई अगाडि बढाउन कन्सर्टमा काम गर्ने कानूनी, सामाजिक र आर्थिक रणनीतिहरू समाधानको अंश हुनुपर्छ । भारतले बलियो लोकतन्त्र स्थापना गर्ने हो भने धर्मको परवाह नगरी आफ्ना सबै नागरिकको अधिकारको रक्षा गर्ने निष्पक्ष र समान समाजको विकासमा ध्यान केन्द्रित गर्नुपर्छ ।